Jumaat, 11 Mei 2012

Kamus

BAHASA BISAYA - BAHASA MELAYU

A

Abai - Orang Brunei
Adai – Jangan
Ajai -Dagu
Aki - Atuk
Along - Ipar perempuan
alun-alun - jalanraya
Ama Inang - bapa saudara
Ampai - Letak
Ampuni - Telor
Andiban – Bujak / Lembing
Angkayau - Hati
Antad - Dari
Apad -Titi
Apat - Empat
Apid - Madu (isteri)
Apid - Anak kembar
Apun - Pancing
Aru - Ada
Asu - Anjing
Atud - Hantar
Awak - Pinggang
Ayud - Tepatkan

B
Babalik - Rumput
Bawang gayuh - Sungai besar
Bawang - Sungai
Bayang - Baju
Bodi - Kemaluan perempuan
Borigod - Berdiri
Bialong - Panggilan utk ipar perepuan
Bingal -Pipi
Bio – Di mana
Bito' - Bawa
Bobong - Bocor
Bolou - Buta
Bukut - Tumbuk
Buwayu - Buaya

C
Cangkir - Cawan

D
Dodot - Rapatkan
Duo - Dua

E
Eigo' - Mari

G
Gakud -Kaki
Ganjau - Parang
Gasi' - Ipar lelaki
Gauh - Rebut
Gonit - Kilat
Gia' - Suara
Giad - Nangis
Gidu' - Halau pergi
Gout - Pegang
Guab - Menguap
Gubang - Perahu

 I
Iba' -Bawah
Ibang - Kiri
Ikau - Awak
Ina' -Nenek
Indu Inang - Mak cik
Indu - Ibu
Inggut - Goncang
Inod - Tahi gigi
Intaid - Nasi
Iro - Mereka
Isa' - Tidak
Isan - Sebelah
Iyo - Dia
Jaung - Sentuh
Jelama - Manusia
Jinaung - Disentuh

K
Kabang - Mulut
Kainduo - Duapupu
Kainsan - Sepupu
Kalabangan - Kuburan
Kandu - Kata mereka
Kangkangan - Bayi
Kangku – Saya kata
Kaniab - Kemarin
Kanyu - Dia kata
Kapal (makapal)- Tebal
Karabau - Kerbau
Karau - Kemarau
Kariam - Tangan
Kotung - Punggung
Kiaun/caun - Ikan
Keintoung - Semalam
Kodou - Keras
Konoon - Kain
Korojo - Kerja
Kuanan - Kanan

L
Laid - Lama
Laru' - Tapai
Laud - Pukul
Takau - Curi
Lobong - Kuburan
Longoon - Selesma
Leing - Baki minyak
Liau - Leher
Liliboh - Nyiru
Liliwah - Bahu
Limbata - Lintah
Limoh - Lima
Limpang - Baring
Lingguang - Cacing
Liud - Banjir
Losok - Lumpur/becak
Luang - Lubang
Luor / Maluor - Sakit

M
Mabadai - Rasa malas
Mabalut - Baik
Malik -balik
Madaru - Panjang
Madiu - Mandi
Magayuh - Besar
Magiad / Nagiad - Menangis
Magilo - Banyak
Magium - Mencari
Magusai - Batok
Maigag - Bergas/bergaya
Makala' - Kering
Makalu - Besar
Makatul - Gatal
Makarati - Mengerti
Malus - Halus
Mamadi' - Parang
Mamaras - Berkayuh/berdayung
Manau - Tawar
Manginud -Menunggu
Mangkabang -Mengumpat
Maniau - Siang
Manu - Begitu
Mantaie - Ceret beret
Manti - Begini
Manuk -Ayam
Maparas - Cantik/lawa
Mapatalang - menunjuk
Maragang - Merah
Mararaat - Semak
Mariba' - Pendek
Matai - Mati
Matarum - Tajam
Matitiodop - Ngantuk
Matiru - Kena
Matu - Mata
Maya' - Ikut
Mayau - Kenyang
Manini - Kecil
Marorondom - Subuh
Memanau - Berjalan
Mianai - Lelaki
Miki'ampun - minta ampun/ maaf
Mikokoro'ok - Berkokok
Mi impon - Berkumpul
Minang - Pak cik
Miso - Satu
Miurud - Berurut
Modo'ot - Gelujuh makan
Modop - Tidor
Motomou -Biru
Mokito -Nampak
Mongoi - Pergi
Manini' - Kecil
Monong - Betul
Motojo  = Cantik
Mapotut - Gelap
Morogo – Mahal
Maroso - Sedap/lazat
Mosin - Masin
Masodu – Jauh
Masomok - Dekat
Mosongou - Luas
Mosolon - Suka / Dengki
Matomau - Hijau
Mugad - Mahu pergi/mahu jalan
Muli' - Pulang

N
Naganak - Bersalin
Nakaingat - Teringat/terkenang
Nakaium - Tercari/rindu
Nakajaung - Tersentuh
Nakan = Makan
Nakauma - Terjumpa
Nakasobu - Terkenching
Nakatalib - Terlepas
Nakatindak - Terlompat
Nangakun - Mengaku
Napalid - Tersesat
Natiru - Terkena
Natuk - Sagu
Natuk - Sagu
Nasuad - Kena
Nipo - Ular
Nipon - Gigi
Nokito - Ternampak
Nokorikot - Sampai
Nugad / Mugad - Sudah jalan/sudah pergi
Nunu - Apa


O
Oo' - Ya
Obit / nobit – Bawa
Obuk -Rambut
Odu' - Nenek
Odung - Hidung
Oku - Saya
Onom - Enam
Ontong - Tengok

P
Palad gakud - Tapak kaki
Palad kariam - Tapak tangan
Palarut - Seluar dalam
Palid - Sesat
Panau-panau - Jalan-jalan
Pandidip - Macis
Panggil - Jemput
Paparuka - Duduk-duduk
Paruka - Duduk
Pimpanau - Sedang berjalan
Pinalid - Disesatkan
Pinatai - Dibunuh
Porit - Parit
Puagu - Cemburu
Purak - Putih
Pusod - Pusat

R
Rabas - Muka
Rakup - Tangkap
Rapuan - Dapur
Raramu - Hantu
Rasam - Hujan
Rawan - sedih
Romou - Airmata
Rikot - Tiba/Sampai
Rogon - Hantu
Rumbio -Rumbia
Rongkop - Serkap

S
Sada - Tiada
Salieid - Bubu
Sambalai - Jiran
Sambila' - Sebelah
Sambilan - Sembulan
Sangit - Sangkut
Sangkatabinai - Adik beradik
Sau - Isteri
Sapuluh - Sepuluh
Sasakut - Sayur
Sawat - Atas
Sorob - Bakar
Simbul - Lari
Sino - Sana
Siti - Sini
Suob - Esok
Sorop - Tidor sekejap
Sulap - Pondok
Sumobu - Kencing
Sumodui - Berenang
Sumandak - Anak dara
Sumauh - Cari bekal isteri
Bukid - Bukit
Sumoborong - Menyeberang
Sumpi - Periok

T
Tabinai - Adik
Takiuk - Sedikit
Tarab - Dekat
Tatak - Tinggal
Tataku - Tinggalkan
Tatakun - Akan ditinggalkan
Tobing - Paha
Toli' - Butuh
Tolingo - Telinga
Bongol - Tuli
Tolu - Tiga
Torob - Sarat
Terompak - Selipar kayu
Terukang - Cangkung
Tinai' - Perut
Tinatak - Sudah ditinggalkan
Tindak - Lompat
Tingkorud - Guruh
Tokou - Kita
Tulud - Terbang
Tumindak - Melompat
Torobong - Telaga
Tujuh - Tujuh
Tukad - Tangga
Tumaie - Buang air besar
Tumalib - Lalu
Tutud - Suluh

U
Upus - Bungsu
Urou - Roboh
Urud - Urut
Usi' - Garam
Using - Kucing
Ongoi / Mongoi - pergi
Umbui - Bohong

W
Walai - Rumah
Waig - Air
Walus -Balas
Wanu - Suami

 Y
Yama' - Bapa
Yombo' - Siapa
Yudon - Panggilan utk ipar lelaki
Yunai - Perempuan/Wanita

Ayat

Contoh ayat mudah;

Bina ayat dalam bahasa Bisaya lazimnya merujuk terus dari bahasa Melayu.

1.  Nakuro ikau magiad?  = Mengapa kamu menangis?

2. Ongoi madiuh = pergi mandi

Kamus

Ikut Kategori

Nombor

Miso – Satu
Duo – Dua
Tolu – Tiga
Apat – Empat
Limo – Lima
Onom – Enam
Turu – Tujuh
Walu – Lapan


Warna

Ragang/Maragang – Merah
Silau/Mosilau – Kuning
Motomou - Biru
Purak/Mapurak – Putih
Itom/Maitom – Hitam


Tubuh Badan

Ulu – Kepala
Rabas – Muka
Obuk – Rambut
Utok – Otak
Telingo – Telinga
Matu – Mata
Odung – Hidung
Nipon – Gigi
Kabang – Mulut
Dilla – Lidah
Liau – Leher
Longon – Lengan
Kariam – Tangan
Tinaie – Perut
Jakud / gakud– Kaki
Palad Jakud – tapak kaki
Kadat – Dahi
Bingal – Pipi
Ajai – Dagu
Tobing – Peha
Kotung – Punggung

Rasa

Matamis – Manis
Mosin – Masin
Manau – Tawar
Podos/Mapodos – Pedas
Poit/Mapoit – Pahit
Monsom – Masam


Sukatan

Sodu/Masodu – Jauh
Somok/Masomok - Dekat
Daru/Madaru – Panjang
Riba/Mariba – Pendek
Jangkau/Majangkau – Tinggi
Kalu/Makalu – Besar
Ranik/Maranik – Kecil
Gayuh/Magayuh – Luas
** - Sempit
Kurung – Belakang
Dapan – Depan
Sembila – Sebelah
Sawat – Atas
Iba – Bawah
Tanga’ – Tengah

Kata Ganti Nama

Oku – Aku
Ikau – Kau
Jami – Kami
Okou – Kamu
Tokou – Kita
Iro/Siro – Mereka
Sio – Dia
Yama – Bapa
Indu – Ibu
Yaka – Abang/Kakak
Katabinai – Adik
Sang Katabinai – Adk beradik
Kainsan/Sakainsan - Sepupu
Aki/Yaki – Datuk
Odu – Moyang
Anak Mangiwan – Menantu
Iwan - ipar
Sau – Isteri
Wanu – Suami
Tamung – Tunang
Mianai – Lelaki
Yunai – Perempuan



Haiwan

Sodom – Semut
Nipo – Ular
Manuk – Ayam
Patu – Itik serati
Kiaun/Caun – Ikan
Badus – Haruan Hitam
Dalak – Haruan putih
Sada – Keli
Koruk – Karuk??
Buayu – Buaya
Sosok – Cicak
Boyo – Babi
Bukaru – Mawas
Butod – Ulat Sagu
Purun – Tebuan Tanah
Asu - anjing
Using - kucing
Karabau - kerbau

Perbuatan

1. Guna Tangan
Bukut – Tumbuk
Turu/Manuru – Tunjuk
Jangkum - Genggam

2. Guna Kaki

Barigod/Babarigod – Berdiri
Panau/Mamanau/Magimpanau – Berjalan
Simbul/Manyimbul – Berlari
Tulud/Tamulud - Terbang
Ulok/Mangulok – Pijak

Perasaan

Guang – Hati
Gangi/Magangi – Marah
Gondom/Naka Gondom - Rindu
Mungot – Marah
Irak/Magirak – Ketawa
Kidum/Kidum-kidum – Senyum
Giad/Magiad - Menangis
Badai/Mabadai guang – Tak sedap hati
Ikum-Ikum/Kikuman – Malu
Katul/makatul – Gatal
Isa Maaruaru?? –
Isa Makatotorotok?? – Tak senonoh
Lakak/Nakalakak – Takut
Rokik/Mirarokik – Menjerit
Mangit – Merajuk
Lasu/Malasu – Panas

Peralatan

Sudu – sudu
Sonduk – senduk
Kakanan – pinggan
Panci – periuk
Madi/Mamadi – parang
Saging – ??
Sagang – ??
Ragan/Raragan – ??
Kudut – mangkuk